To znane od 1946 roku wyróżnienie cieszy się za oceanem wielkim prestiżem. W przeszłości laureaci bardzo często byli także wyróżniani europejskim Noblem. Podkreśla to rangę nagrodzonych odkryć. W czym rzecz?
Nagroda Laskera jest przyznawana w czterech kategoriach, m.in. za osiągnięcia w medycznych naukach podstawowych, czyli za badania laboratoryjne, za osiągnięcia w medycynie klinicznej, czyli majce już bezpośredni związek z praktyką lekarską i pacjentami, w dziedzinie szeroko rozumianej służby społecznej oraz niekiedy za tzw. specjalne osiągnięcia w naukach medycznych.
Przykładem nagrody za służbę społeczną było przyznanie jej w 2022 r. Lauren Gardner z Uniwersytetu Johna Hopkinsa za stworzenie znanego także w Polsce pulpitu nawigacyjnego (dashboard) do monitorowania przebiegu Covid-19, który – jak piszą fundatorzy –
…wyznaczył standard rozpowszechniania miarodajnych danych dotyczących zdrowia publicznego w czasie rzeczywistym.”
Natomiast w dziedzinie badań podstawowych w medycynie w tym roku nagrodę uzyskali naukowcy, którzy badali cząsteczki zwane integrynami, dr Richard Hynes, dr Erkki Ruoslahti, dr Timothy Springer.
Massachusetts Institute of Technology
Sanford Burnham Prebys
Boston Children’s Hospital/Harvard Medical School
Integryny odpowiadają za wiele procesów w życiu komórek, które – mówiąc w pewnym uproszczeniu – wiążą się z ich wzajemnym fizycznym oddziaływaniem.
Ma to miejsce na przykład, gdy komórki muszą się połączyć (komórka jajowa i plemnik), przylegać (tworzenie tkanek), czy przemieszczać poza ścianę naczynia krwionośnego (wędrówka limfocytów do ogniska zapalnego). Integryny mają też znaczenie w przebiegu choroby nowotworowej i powstawaniu przerzutów raka.
Dzięki znajomości budowy i zasad działania integryn możliwe było opracowanie leków, które blokują te cząsteczki, a zatem zatrzymują niektóre procesy chorobowe.
Jeśli zahamowane będzie przemieszczanie się np. limfocytów do błony śluzowej jelita, można zmniejszyć nasilenie zapalenia w przebiegu colitis ulcerosa lub w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna. I to właśnie dzięki wcześniejszym badaniom laboratoryjnym udało się osiągnąć także w praktyce.
Nie kończy to choroby, ale przynosi znaczne zmniejszenie biegunki, zmniejszenie domieszki krwi w stolcu, a u wielu chorych długotrwałe wygojenie nawet nasilonych zmian.
Integryn jest bardzo wiele. Spełniają, jak wspomniano różne funkcje. Wpływ na krążące w organizmie komórki immunologiczne, jak limfocyty, daje efekt immunosupresyjny, czyli zmniejsza aktywność układu odpornościowego.
Dotychczas immunosupresja po zastosowaniu innych leków wiązała się również z działaniem niepożądanym, ponieważ łagodziły one jeden problem, ale zaburzały odpowiedź organizmu np. na bakterie czy wirusy.
Badania przeprowadzone przez tegorocznych laureatów nagrody doprowadziły do wyodrębnienia takiego rodzaju integryn, które w sposób selektywny decydują o napływie limfocytów do błony śluzowej jelita nie zmniejszając ich korzystnej, ochronnej roli w innych narządach.
Dało to zupełnie nową jakość w terapii, ponieważ efekt immunosupresyjny udało się ograniczyć jedynie do chorego narządu, czyli jelita cienkiego i grubego. Miejscowa immunosupresja jest znakiem rozpoznawczym nowoczesnej terapii w IBD.
Fotografie: https://laskerfoundation.org
