Clin Gastroenterol Hepatol, październik 2022 r. Poszukuje się związku pomiędzy żywieniem a chorobami zapalnymi jelit, takimi jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Wiele informacji na ten temat pochodzi z analizy wcześniejszych danych, czyli zaczerpniętych z dokumentacji medycznej. Co mówią obserwacje prowadzone na bieżąco?
CO WIADOMO – zbieranie informacji klinicznych prospektywnie, czyli wraz z upływem czasu, daje szansę na pozyskanie w sposób zaplanowany i wystandaryzowany większej ilości szczegółów. Dzięki temu możliwe są bardziej precyzyjne analizy.
Nieswoiste choroby zapalne jelit mogą wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej zaczynają się w między 20 a 40 rokiem życia. Zapewne wrodzona predyspozycja pod wpływem nieznanego dziś czynnika środowiskowego sprzyja zapaleniu, które toczy się albo w błonie śluzowej, jak to ma miejsce we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (colitis ulcerosa), bądź dotyczy wszystkich warstw ściany przewodu pokarmowego, jak to ma miejsce w chorobie Leśniowskiego-Crohna.
Ów czynnik środowiskowy ciągle nie jest znany. Pod uwagę bierze się mikroorganizmy np. niektóre szczepy bakterii, ale też składniki żywności lub inne elementy, które oddziałują same lub poprzez wpływ na mikrobiom jelitowy promując rozwój jednych bakterii a hamując innych. Stąd znaczenie badań naukowych analizujących nawyki żywieniowe w tej grupie pacjentów.
CO NOWEGO – opublikowano kolejne wyniki długotrwałej obserwacji dużej grupy pacjentów prowadzonej w ramach projektu European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) [1].
Do analizy statystycznej włączono dane od w sumie 413 590 osób z ośmiu krajów europejskich. Były to informacje z ankiet oceniających dietę pacjentów.
Oceniono zależność pomiędzy spożywaniem potraw z produktów nieprzetworzonych, średnio przetworzonych i wysoko przetworzonych a ryzykiem wystąpienia jednej z wymienionych wyżej chorób zapalnych.
Przy czym ocenę przeprowadzono też w subpopulacjach uwzględniając podział wg płci, wieku, masy ciała, palenia papierosów, kaloryczności potraw, spożywania alkoholu i wykształcenia.
Uczestnicy byli monitorowani średnio przez kolejne 13,2 lat. W tym czasie rozpoznano w tej grupie 179 przypadków choroby Leśniowskiego-Crohna i 431 przypadków wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (colitis ulcerosa), co przy okazji potwierdza wcześniejszą wiedzę, że ta druga patologia występuje częściej.
Być może wbrew częstemu oczekiwaniu w tej konkretnej analizie nie wykazano związku spożywania żywności wysoko przetworzonej z większym ryzykiem występowania którejkolwiek z tych chorób [1].
Z drugiej strony w grupie osób spożywających częściej potrawy z produktów nieprzetworzonych i niskoprzetworzonych było mniejsze ryzyko wystąpienia choroby Leśniowskiego-Crohna [1].
W sumie wyniki te są zbieżne z wcześniejszymi obserwacjami, że przed rozpoznaniem pacjenci z chorobą Leśniowskiego-Crohna rzadziej spożywali warzywa i owoce [2].
Podobnej zależności diety z produktów nieprzetworzonych i niskoprzetworzonych a ryzykiem colitis ulcerosa w tym projekcie w ogóle nie stwierdzono.
Temat ten budzi olbrzymie zainteresowanie pacjentów, którzy obserwując przebieg swojej choroby lub doświadczając nasilenia objawów często sami wiążą je ze sposobem żywienia lub upatrują możliwości leczenia w jego zmianie.
Tymczasem medycyna akademicka w tym obszarze ciągle stoi przed wieloma wyzwaniami. Trudno jest interpretować te zjawiska, ponieważ wyniki badań są niekiedy rozbieżne.
Kilka miesięcy wcześniej, w tym samym czasopiśmie opublikowano wyniki innego, również prospektywnego, również wieloletniego badania z udziałem setek tysięcy osób będących pracownikami służby zdrowia w USA – the Nurses’ Health Study (1986-2014), the Nurses’ Health Study II (1991-2017) oraz the Health Professionals Follow-up Study (1986-2012) [3].
Tam wnioski były odmienne. Otóż wykazano związek spożywania żywności bardzo wysoko przetworzonej z większym ryzykiem choroby Leśniowskiego-Crohna przy okazji wskazując na zależność głównie z wysoko przetworzonym pieczywem i produktami śniadaniowymi, gotowymi do spożycia/podgrzewanymi posiłkami mrożonymi lub trwałymi „z półki”, serami, pastą i sosami [3].
Trzeba dodać, że opisany przyrost ryzyka był tylko niewielki.
Zatem podsumowanie jest trudne, tym bardziej, że w obrazie klinicznym mogą nakładać się różne zjawiska. Objawy zapalenia mogą przebiegać równolegle z zaburzeniami czynnościowymi, czy nietolerancją pokarmów.
Dlatego niezwykle trafne wydają się zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastrologicznego, które mówią:
Ze względu jednak na znaczenie diety jako ważnego czynnika środowiskowego w patogenezie NChZJ, a także duże zainteresowanie pacjentów rolą diety, ważnym elementem holistycznego podejścia do opieki nad chorym z NChZJ jest możliwość zasięgnięcia profesjonalnej konsultacji dietetyka klinicznego o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu [4].
O tym jaką tendencję w zapadalności na choroby zapalne jelit odnotowano w Danii piszemy w artykule: Nowe dane z kraju, gdzie chorobowość w odniesieniu do IBD jest być może największa na świecie.
Referencje:
- Meyer A i wsp. Food processing and risk of Crohn’s disease and ulcerative colitis: A European Prospective Cohort Study Clin Gastroenterol Hepatol . 2022 Oct 12;S1542-3565(22)00929-6. Doi: 10.1016/j.cgh.2022.09.031.
- Arie Levine A i wsp. Dietary Guidance From the International Organization for the Study of Inflammatory Bowel Diseases Clin Gastroenterol Hepatol. 2020 May;18(6):1381-1392. Doi: 10.1016/j.cgh.2020.01.046.
- Chun-Han Lo i wsp. Ultra-processed Foods and Risk of Crohn’s Disease and Ulcerative Colitis: A Prospective Cohort Study Clin Gastroenterol Hepatol. 2022 Jun;20(6):e1323-e1337. Doi: 10.1016/j.cgh.2021.08.031.
- Łodyga M i wsp. Guidelines for the management of patients with Crohn’s disease. Recommendations of the Polish Society of Gastroenterology and the Polish National Consultant in Gastroenterology. Gastroenterology Rev 2021; 16 (4): 257–296. Doi: https://doi.org/10.5114/pg.2021.110914.
Fotografie: Alexa, Daniel Reche, ruthieprasil / Pixabay
